Kafalarda soru işaretleri kalmaması için Viyana Merkezli Milletlerarası Basın Ensitüsü’nün (IPI) Lider Yardımcısı Emre Kızılkaya’nın Google’ın Türkiye’deki faaliyetlerinin perde ardını aralayan raporunu yayınlıyoruz…

Emre Kızılkaya, Google algoritması ile Türkiye’de muhalif ve bağımsız medyanın haberlerinin yayılmasının nasıl engellendiğini delilleri ile anlatıyor.

Peki, ziyaretçi trafiği her geçen ay büyüyen ve Türk okurunun önde gelen bağımsız haber alma kaynaklarından birine dönüşen halktv.com.tr’nin ve Türk Televizyon Dünyasının yıldızı parlayan kanalı Halk TV’nin önü nasıl kesilmek isteniliyor?

İşte o rapor…

Uluslararası Basın Ensitüsü’nün (IPI) Lider Yardımcısı Emre Kızılkaya aktarıyor:

“Google’ın Türkiye’de haber bahisli arama sonuçlarıyla ilgili uygulamalarında üç temel sorun var. Birincisi, Google dünyadaki kural ve standartlarını Türkiye’de çiğniyor. Tık avcılığı yapanları, okuru yanıltanları, SEO tuzağı kuranları ısrarla ödüllendiriyor. Halbuki örneğin İngilizce aramalarda bu cins içerikleri yayınlayanlara ağır cezalar uyguluyorlar.

İkincisi; siyasi propaganda, nefret söylemi ve dezenformasyon içeriklerine yaptırım uygulamak bir yana Google Türkiye’de bunlara omuz vermeyi sürdürüyor, hatta bunları üretenleri “iş ortağı” diye niteliyor. IPI olarak daha evvel örneklerini yayımlamıştık. Akabinde ABD’nin en saygın araştırmacı gazetecilik kurumlarından ProPublica, Google’ın dezenformasyondan nasıl para kazandığını ve dünyada en vahim durumun Türkiye’de olduğunu datalarla ortaya koydu.

TRAFİĞİN YARISINI 14 YAYINCIYA BÖLÜŞTÜRÜYOR

Üçüncüsü, Google’ın haber bahisli arama sonuçları, Türkiye’de medyanın çeşitliliğini sergilemekten çok uzak. Google dünyaya kıyasla bizim ülkemizde çok daha az sayıda haber sitesini öneriyor. Üstelik bu sayı artık uygunca düştü. Daha da çarpıcı olan, Google’ın haberlerle alakalı tekliflerinin yaklaşık yarısında trafiğin, yalnızca 14 adet yayıncı ortasında bölüşülmesi.

Özetle, Google’ın haber bahisli aramalarla ilgili siyasetleri, Türkiye’de medya ekosistemini birçok boyutta tahrip ediyor. Kaliteli, bağımsız ve özgün gazeteciliğin neredeyse görünmez kılınması, demokrasi boyutunda önemli bir tehdit. İktisat boyutunda da Google, 3-4 büyük medya kümesiyle birlikte hareket ederek piyasa bozucu ve rekabeti zedeleyici bir faaliyette bulunduğu kuşkusunu körüklüyor.

ALGORİTMA MI BU TÜRLÜ İSTİYOR?

“Algoritma bu türlü istiyor” üzere bir savunmanın geçerliliği yok. Son olarak, algoritmaları insanların tasarladığını unutmamak gerekiyor.

Bir öteki geçersiz argüman, “Google’ın önermediği siteler âlâ SEO yapamıyor” yahut “Diğerleri kadar ilgi çekemiyorlar” biçiminde…

Bu iki savunma da geçersiz zira Google’ın daha az önerdiği çok sayıda haber sitesinin, daha fazla öne çıkardıklarına kıyasla daha güçlü SEO altyapısına ve kullanıcı ilgisine mazhar olduğunu bilgiler gösteriyor.

Örneğin Google’ın kendi datalarına nazaran Halk TV’yi arayan kullanıcı sayısı, Akşam’ı arayanların yaklaşık 2 katı. Buna rağmen Google, arama motorunda, Türkiye’nin en çok izlenen televizyonlarından biri olan Halk TV’nin haberlerini, tirajı kendinden menkul Akşam’ın haberleri düzeyinde öne çıkarıyor.

Google Trends bilgilerine nazaran Halk TV’yi arayanların sayısı CNN Türk’ten yüzde 300 daha fazla olmasına karşın, bunu bilen Google yeniden de haberle ilgili aramalarda CNN Türk’ü, Halk TV’ye kıyasla yüzde 52 daha fazla öne çıkarıyor.

Journo Haber Gözcüsü datalarına nazaran Google, Hürriyet ve Sabah üzere siteleri haberlerle ilgili aramalarda her gün 100’den, bazen 200’den fazla defa öneriyor.

Buna karşılık 1 Mayıs – 28 Mayıs ortasında halktv.com.tr’yi günde ortalama 48 kere öneren Google’da bu sayı 29 Mayıs – 28 Ağustos periyodunda ise günde ortalama 36’ya düştü ve düşmeye devam ediyor.

BU ÇALIŞMA NASIL YAPILDI?

Haber Gözcüsü, Google’ın şu uygulamalarını daima tarayarak bilgileri kaydediyor ve herkese açık olarak yayımlıyor:

“Son dakika” ve “haberler” aramaları:

“Son dakika” ve “haberler” anahtar sözleriyle Google’da yapılan aramalarda hangi haber sitelerinin önerildiği, web kazıma prosedürüyle her saat başı kaydediliyor. Her gün 1 milyonu aşkın kullanıcı bu aramaları yapıyor.

Google’da o gün trend olan aramaları:

Son 24 saatte en süratli çıkışı yaptığı için “Google Trends” listesine giren 10 anahtar söz de birebir metotla izleniyor. Kimi günlerde trend olan anahtar sözlerin aranma sayısı milyonları buluyor. Örneğin 25 Temmuz’da Adana Kozan merkezli sarsıntı nedeniyle “deprem” araması kısa müddette 1 milyonu aşmıştı.

Google Haberler uygulaması:

Google bu uygulamada arama motorundan farklı bir algoritma kullanıyor. Journo botları, Google Haberler ana sayfasını da her saat başı ziyaret edip hangi haberlerin ve medya kuruluşlarının burada ön plana çıkarıldığını veritabanına işliyor.