Fakat bu mahsulün kilogram fiyatları epey yüksek düzeylerde seyrediyor. Bilhassa Karadeniz bölgesinde fındık üretimi epey başarılı sonuçlar vermektedir.

Gerçek dondurmayı ya da büyüklerin tabiriyle eski lezzetteki dondurmayı bulamıyor olabilirsiniz. İşte o doğal dondurmaya lezzetini veren salepten diğer bir şey değil. Kozmetik, ilaç, besin bölümünde ağır olarak kullanılan salep yine dikilmeye başladı. Hala Türkiye’de bile tüketilen salebin sırf yüzde 20’si üretiliyor. Kilosu 3000 TL’nin altında olmayan salep içinse Karadenizliler devreye girdi. Bilhassa Giresun ve Ordu’da salep üretimi ağırlaştı. Fındığa göre daha düşük maliyetli lakin çok daha karlı olması nedeniyle fındıklıklar birer birer salep tarlasına dönüşüyor.

Salep ekim işini başa takan ve 2 yıl içerisinde güçlü olduğunu söyleyen üretici Süleyman Yüksel, salep yetiştiriciliğindeki püf noktaları verdi:

Hakiki salep dondurmasını bulamaz olduk son vakitlerde. Kendim yapmaya başladım. Tarım Vilayet Müdürlüğü’ne müracaat ettim. Kaygımı anlattım ve 120 kilo salep getirttim. Sonra baktım ki bana 40 kilo salep vermişler, 15 kilosu toprak çıktı. Dikimini yaptığım 25 kilonun da yüzde 80’ini çıkmadı.

Salep toprağı beğenmeyince, bu sefer nasıl toprak istiyor bunu araştırmaya başladım. Kitaplarını okudum. Hangi cins salep, hangi yörede oluyor onları ezberledim. Sen 100 bin liralık mal ürettin. Bunun yüzde 40’ı tohum masrafı ve personellik masrafı. Geri kalan yüzde 60’ı kar.

İkinci sene ve üçüncü sene yüzde 100’ü kar. Bir de tohumunu da kendi veriyor. Artık ben tohuma para vermiyorum. İklime uygun salep cinsini buldun mu, biraz da uzman bir insansan 1 dönüme 1 tona kadar dikilir. Fakat genel itibariyle iklimden iklime değişse de 250 300 kilodur.

Tabi 1 dönüme 500 kilo diken de var, 750 kilo diken de var, 1 ton diken de var. 1 ton diken diyor ki ben 2.5 ton eser alıyorum. Bunun 1 tonunu tekrar tohum yapıyorum. Bana yıllık 1.5 ton tohum veriyor.

Araştırma enstitüleri diyor ki 250 ton dikersin 750 kilo hasat edersin. 250 kilosunu tekrar tohum yaparsın. Sana yıllık 500 kilo gelir getirir diyor. Biz daha Türkiye’de tükettiğimiz salebin yüzde 20’sini üretiyoruz.

Türkiye’de tüketilen salebin yüzde 80’i ihtalat yoluyla geliyor. Dondurmacılar, tatlıcılar, kozmetik sanayi, ilaç sanayi doğal salebi direkt olarak alır. Bilen yok. Bir de tohumunu bulmak çok sıkıntı.

Salep üretiminin en zahmetli yeri ot almasıdır. Su ister. Güz yağmurları yağarsa su istemez. Eylül’ün 20’sinden sonra yağış alırsa Ekim’in 10’una 15’ine yanlışsız çıkar topraktan. Ekim’de yağmur yağarsa su istemez. Yağmazsa bir iki kere sulanır.

Salebi, Ekim’in 20’sinden itibaren dikimi yapılır. En geç bu kum salepleri Temmuz’u bulur. Toprağını yeterli hazırladıktan sonra killi, kireçli, humuslu toprağı çok sever. Su tutan bir toprak olacak. Bu türlü olursa sulamada da avantaj olur.

500 rakıma kadar serapias, balya, orkistanta, kum salebi bunlar oluyor. Ben o cinsleri başka ayrı saksılara dikiyorum ki onların hangi toprakta daha hoş oluyor denemesini yapıyorum. Bunu üreten arkadaşlar kaynatmaya başladılar. Çekirdek salebin kilosunu 2023 itibariyle 3000 3300 lira ortasında alırlar. Bugün öğütülmüş salebin kilosu 3000’den aşağı değildir.

Salep üretimini 1 dönüm, 2 dönüm yapan bir kişi şayet toplu bir alana yaptıysa başına çakılı duracak. Köstebekten, domuzdan vs. korumak için. Zira bunun düşmanı domuz, köstebektir. Bir de bunun otu. Otlarının alınması lazım. Saati saatine, dakik olarak bunları yapacak.

Bu işin üzerinde duracak, titiz olacak. Adamı 2 senede kalkındırır. Yokluğa tövbe dedirttirir. Kâfi ki canla başla girsin işe. Orta halli bir vatandaş 2 dönüm ekse ihya eder adamı. Çoluğuna çocuğa yokluğa tövbe dedirtir.

Yalnız en az 5 sene ya sabır. Bu sene diktim sonraki sene alacağım diye bir kural yok. İklim değişikliğinden ötürü tohum kesinlikle etkilenecek. Oraya tohumun kesinlikle adapte olması lazım.

Toprağı hazırlarız, istediğimiz kıvama biz getiririz. PH’ını da, humusunu da, kilini de kumunu da hepsini ayarlarız. Ama iklimle başa çıkamayız. Yumruların büyük olanları uygunca yıkadıktan ve pırıl pırıl olduktan sonra kaynatıyoruz. Kaynattıktan sonra güneşte kurutuyoruz. Ondan sonra değirmende öğütüp un haline getirip 1 litre süte bir çay kaşığı salep dökerek kaynatıyor ve içiyoruz. Tıpkı undan dondurmanın hammedesi olarak da yararlanılır.

Yumruların büyük olanları yeterlice yıkadıktan ve pırıl pırıl olduktan sonra kaynatıyoruz. Kaynattıktan sonra güneşte kurutuyoruz. Ondan sonra değirmende öğütüp un haline getirip 1 litre süte bir çay kaşığı salep dökerek kaynatıyor ve içiyoruz. Birebir undan dondurmanın hammedesi olarak da yararlanılır.

1000 adet Serapias Vomeracea Salep Yumrusu Tohumu şu anda 3 bin 617 liradan satışa sunuluyor. Fakat çeşitli e ticaret platformlarında farklı fiyatlara da bulabilirsiniz.

SALEP NEREDE YETİŞİR?

Salep, Türkiye’nin birçok noktasında yetişebilir. Lakin salep tohumu yağmur tutan toprağı sever. Bunun için kumlu, killi toprağın olması kıymetlidir. Çoklukla salep tohumu İzmir civarında yapılsa da son periyotlarda Karadeniz’de bilhassa Ordu, Giresun, Kastamonu üzere iilerde yapılır.

SALEP TOHUMU NEREDEN ALINIR?

Salep üretiminin yaygınlaşmasıyla tohumu da internet ortamından temin edilmeye başlandı. Çeşitli e-ticaret siteleri üzerinden salep tohumunu elde edebilirsiniz. Lakin bunun yanı sıra salep tohumu vilayetlerin ziraat odalarından yahut Tarım ve orman bakanlığının ilgili noktalarından da temin edilebilir.